ในเศรษฐกิจที่งานประจำหายาก ทำให้การว่างงานเป็นเรื่องน่ากลัว โดยเฉพาะนักศึกษาที่เพิ่งพ้นจากรั้วมหาวิทยาลัย จากการสำรวจล่าสุดของปี 2560 มีนักศึกษาตกงานถึง 2 แสนคน ด้วยเหตุผลมากมาย เช่น ไม่มีทักษะที่ตลาดต้องการ สายงานไม่ตรงตามวุฒิ หรือแม้กระทั่งเหตุผลภายในอย่างกลัวการเข้าสังคม ไปจนถึงกลัวการเข้าสู่โลกของการทำงาน ไม่ใช่เด็กจบใหม่เท่านั้นที่กลัว ผู้ปกครองก็กลัวเช่นกัน หลายคนต้องใช้ตำแหน่ง เส้นสาย รวมทั้งเงินเป็นเดิมพันเพื่อให้ลูกหลานของท่านได้เข้าทำงานในหน่วยงาน
การกลัวความไม่มั่นคงเหล่านี้ล้วนเป็นต้นเหตุหลัก ๆ ของการคอร์รัปชั่น เป็นที่ทราบกันดีว่าประเทศของเราใช้ระบบอุปถัมภ์ สิ่งที่ทำกันมานานเราเรียกว่า ธรรมเนียม/ประเพณี และเมื่อกลายเป็นสิ่งที่ใคร ๆ ก็ทำ เราจึงมองว่าเป็นเรื่องไม่ผิด ในประเทศของเราผู้ปกครองส่วนใหญ่ในชนบทมีอาชีพเกษตรกร การสร้างรายได้เพื่อส่งให้บุตรหลานเล่าเรียนเป็นเรื่องที่หนักหนาเอาการ และหลายคนไม่ต้องการให้บุตรหลานอยู่ไกลบ้านเมื่อสำเร็จการศึกษา ประกอบกับความเชื่อเก่า ๆ ที่ว่าเราสามารถสร้างความมั่นคงด้วยการเป็นข้าราชการ เพราะฉะนั้นถ้ามีโอกาสพวกเขาก็จะไม่ปฏิเสธ ทำให้เกิดวังวนของการคอร์รัปชั่น
“เด็กจบใหม่ ไร้ทางเลือก”
เมื่อ“เด็กจบใหม่” ตระหนักว่าตนเป็นผู้น้อย ซึ่งประสบการณ์และมีทางเลือกไม่มากนัก ก็ต้องยอมเข้าสู่กระบวนการคอร์รัปชั่นแต่โดยดี ตำแหน่งที่ได้รับส่วนใหญ่มักจะอยู่ในระดับลูกจ้าง โดยหวังว่าสักวันจะมีโอกาสได้เป็นพนักงานตัวจริง หลายคนยอมกินเงินเดือนที่น้อยกว่าระดับเงินเดือนที่รัฐบาลกำหนด ซึ่งถือว่า “เด็กจบใหม่” นั้นกลายเป็นเหยื่ออย่างแท้จริง
ในส่วนของผู้ปกครองสำนวนไทยที่ว่า “หน้าชื่น อกตรม” ดูจะเป็นคำนิยามได้ดีที่สุด เมื่อการมีลูกหลานอยู่ใกล้ ๆ ต้องแลกกับผืนดินหรือเงินทองที่ตนเก็บหอมไว้ แม้รู้แก่ใจว่าตนเพิ่งจะกลายเป็นผู้สร้างระบบเครือข่ายการทุจริต ก็ได้แต่ทำใจว่าคงจะชินเข้าสักวัน เพราะใคร ๆ ก็ทำกัน หลายครั้งที่เราเห็นภาครัฐจัดตั้งโครงการต่อต้านการคอร์รัปชั่น โดยโครงการที่มีการเคลื่อนไหวมานานพอสมควรก็คือ “โตไปไม่โกง” ซึ่งเป็นการอบรมน้อง ๆ นักเรียนว่าอย่าทุจริตเมื่อโตขึ้น หรือโครงการล่าสุดอย่าง “Anti-Corruption” เป็นโครงการที่นำภาคเอคชนมาเข้าอบรมหลักสูตรต่อต้านการทุจริต
ก็ได้แต่หวังว่าโครงการต่าง ๆ ที่ภาครัฐพยายามสร้างเพื่อปลูกฝังการต่อต้านคอร์รัปชั่น จะเติบโตไปทุกหย่อมหญ้า เพราะมันจะไร้ประโยชน์เมื่อเด็ก ๆ ถูกสอนว่า “โตไปไม่โกง” แต่พวกเขากลับเป็นเหยื่อของการคอร์รัปชั่น เมื่อกลายเป็น“เด็กจบใหม่” และหวังอีกว่าจะไม่มีใครเป็นเหยื่อของการคอร์รัปชั่นในอนาคต